Antycypacja w zapisie muzycznym

Dla płynnego i szybkiego wykonania przydatne jest antycypowanie jednostek strukturalnych w tekście muzycznym. Dobra ilustracją dla tej hipotezy są badania streszczone przez Shaffera (1976r.). Badanie dotyczyło zachowania doświadczonych maszynistek w warunkach kontrolowanej antycypacji. Eksperyment polegał na tym, że badanym tekst był prezentowany na ekranie komputera. Za każdym razem, kiedy maszynistka naciskała czcionkę na klawiaturze, miały miejsce trzy zdarzenia:

- wszystkie wyświetlane litery przesuwały się o jedno miejsce w lewo,

- pierwsza litera z lewej strony znikała i ukazywała się nowa litera po stronie prawej; istotnym elementem była liczba liter wyświetlanych w danym momencie oraz liczba liter na ekranie, które jeszcze nie zostały przepisane,

- ten ostatni element  przyjmował wartości od jednej litery do całej linii.

Doświadczenie to pokazało, że jeśli maszynistce umożliwiono widzenie co najmniej ośmiu liter do przodu, wykonanie nie różniło się niczym od normalnej sytuacji z nieograniczoną antycypacją. Gdy jednak antycypacja obejmuje osiem liter, to tempo pisania wynosiło około dziesięciu liter na sekundę. Tempo można było obniżyć przy niezmienionych warunkach antycypacji. Polegało to na losowej zmianie porządku liter w obrębie słów. Wywołało to bardzo istotne efekty, gdyż tempo pisania stawało się niemal wolne, jak przy antycypacji obejmującej jedną literę.

Z tego konkretnego badania nasuwają się wnioski, iż aby osiągnąć płynność, maszynistki potrzebowały antycypowania całego słowa, lecz nie więcej. Oznacza to, że dostrzeganie jednego słowa w przód pozwalało im organizować częściowo zachodzące na siebie ruchy rąk i palców w jedną skoordynowaną jednostkę.

      Dotychczas nie opublikowano wyników badań dotyczących kontrolowanej antycypacji w muzyce. Ocenienie zakresu antycypacji podczas czytania muzyki instrumentalnej może odbyć się dzięki technice eye – hand - span (rozpiętość oko –ręka). Polega ona na poleceniu badanemu muzykowi fragmentu zapisu muzycznego po niespodziewanym usunięciu kartki z zapisem sprzed oczu czytającego. W momencie gdy zapis nutowy znika , doświadczony muzyk jest w stanie odtworzyć do siedmiu dźwięków. Na podstawie takiego badania, można stwierdzić, że jeśli wykonawcy wyprzedzają wzrokiem grę tylko w takim stopniu, aby umożliwiało im to płynne wykonanie, to jednostki pozwalające na taką grę nie są zwykle większe niż siedem kolejnych dźwięków melodii.

 Zakres antycypacji może być większy lub mniejszy, i zależy to od tego dźwięku melodii, przy którym zapis zanika. Wielkość ta koreluje z granicami muzycznie określonej frazy. Jeśli fraza kończy się poza przeciętnym zakresem antycypacji, zakres ten ulega rozszerzeniu, jeśli fraza jest krótsza, zakres jest mniejszy od przeciętnego. Znaczy to, że granice fraz muzycznych wyznaczają granice jednostek efektywnego wykonania, które są często zbudowane zgodnie z zasadą „wszystko albo nic”. Wskazuje to również że typowa fraza muzyczna sama w sobie nie jest taką jednostką, ponieważ wiele fraz składa się z więcej niż siedmiu dźwięków. Jednak istnieją pewne zasady podziału frazy na mniejsze części, podobnie jak dzieje się to w przypadku słów. Kiedy w melodiach brakuje naturalnego postępu harmonicznego, zakres antycypacji znacząco zmniejsza się. Podobnie dzieje się, jeśli zaburzy się podział rytmiczny pomiędzy frazami przez dodanie dźwięków pośrednich. Czytający dokonuje wewnętrznego podziału frazy na jednostki w zależności od jej harmonicznej i rytmicznej struktury.

Porównanie między muzykami, którzy lepiej i gorzej potrafią czytać nuty, wskazuje, że czytający słabo mają mniejszy zakres antycypacji niż czytający dobrze, różnica obejmuje trzy do czterech dźwięków. Jeśli zdolność do antycypacji zależy od umiejętności wyodrębniania strukturalnie określonych jednostek, czytający słabo mają z tym kłopoty, nawet jeśli struktura jest przejrzysta.

 Należy podkreślić, że  formuły zapisu muzycznego są pod pewnymi względami podobne do słów, ponieważ każde z nich jest zbudowane z określonej liczby liter, uporządkowanych  w określony sposób.

W dziedzinie muzyki melodia może zawierać całkowicie nowe kombinacje dźwięków, ale w jej budowie istnieje dość podobny układ wysokości np. pochody gamowe lub akordowe, co może pomóc czytającemu w nauce wyodrębniania jednostek. W ten sposób czytanie nut zawiera prawdopodobnie pewne aspekty rozpoznania częściej powtarzających się wzorców. Jest to wzmacniane przez ogólniejsze strategie budowy nowych struktur dźwiękowych, które działają wtedy, gdy wzorce są nowe.

Jedną z takich strategii może być grupowanie oparte na metrum. Jednostka metryczna jest swego rodzaju ramą, którą można posłużyć się dla utrzymania i opisu dużej liczby sekwencji dźwięków. Ta sama rama może być użyta wielokrotnie dla każdego regularnego pod względem metrycznym utworu muzycznego, takt po takcie. Frazy muzyczne zazwyczaj są określone metrycznie, a więc obserwowany efekt „granicy frazy” może opierać się na takiej właśnie strategii. Ponadto organizacja metryczna sugeruje  regularny puls, do którego można odnieść ruchy palców i który może stać się podstawą wyodrębnienia kolejnej jednostki wykonania.