Powyższe twierdzenie uzmysławia jeden z zasadniczych powodów trudności pedagogicznych związanych z rozwijaniem poczucia rytmu, który jest podstawowym elementem nie tylko gry a vista, ale również wykonawstwa muzycznego w ogóle.
Naukę zapisu nutowego można rozpocząć od pokazania składnika rytmicznego a nie zapisu wysokości dźwięków, gdyż: " słuch wysokościowy rozwija się u większości dzieci stosunkowo najpóźniej. Wysokość jest odbierana z mniejszą rozdzielczością niż dynamika, barwa i czas trwania. Rytm jest bezpośrednio związany z ich życiem, a reakcje nań wytwarzają się już od najwcześniejszego dzieciństwa."
( B. Tipełow: " Psychologia zdolności muzycznych." Nasza Księgarnia Warszawa 1952, s. 45.).
Nauka prostej melodii złożonej z dwóch, czterech dwudzielnych taktów zawiera minimum trzy ściśle powiązane ze sobą elementy, które wymagają błyskawicznej percepcji i uświadomienia sobie ich realizacji, są to: rysunek rytmiczny, wysokość dźwięków i podział na motywy czy frazy. Dlatego też zapis nutowy nie powinien być odbierany jako zapis rysunku rytmicznego, można zaprezentować dziecku na przykładzie prostych piosenek i w dwojaki sposób.
W tym momencie warto wprowadzić uproszczone notacje rytmiczne - przykład 2 (J. Hoffman i A. Rieger: " Szkoła czytania nut." Czytelnik, Kraków 1953, s. 38).
W celu utrwalenia i rozwijania pierwszych skojarzeń wzrokowo-słuchowych dobrze jest wprowadzić dodatkowe symbole dźwiękowe. Mogą to być sylaby odpowiadające poszczególnym wartościom: "ta" - ćwierćnuta, "ti" - ósemka, "tiri" - szesnastka. Rytmo-sylaby zmuszają ucznia do zwrócenia uwagi na stosunki rytmiczne. W ten sposób każdy element jest przedstawieniem graficznym, ale również ma swoją nazwę, dostępną dziecku dzięki podobieństwu do jego własnego słowotwórstwa - przykład 3 ( T. Dawydowna-Brianskaja, dz.cyt., s. 46).
Takich uproszczeń należy używać jedynie ubocznie i w małym zakresie, głównie w tym celu, by ułatwić uczniowi pracę domową w okresie stosowania metody beznutowej. Zastosowanie symboliki daje możliwość odejścia od metod arytmetycznego wyjaśnienia rytmu i liczenia.
" Zdecydowana większość pedagogów i psychologów zajmujących się muzyką uważa, że rachunek arytmetyczny jest potrzebny i pożyteczny tylko wtedy, gdy sprzyja ujawnianiu się poczucia rytmu - jest zaś bezużyteczny i szkodliwy, jeżeli występuje zamiast poczucia rytmu." ( J. Adamowski, dz.cyt., s. 140.).
Przykład 4. Tablica wartości rytmicznych.
Głośne liczenie ( raz-i, dwa-i) w pewnym stopniu daje możliwość dźwiękowego wyrażania rytmu. Sylaby - raz, dwa, trzy - odpowiadają ćwierćnucie i podkreślają pierwszą ósemkę każdej miary, sylaby "i" - drugiej. Liczenie arytmetyczne może być szkodliwe, ponieważ uczeń przyzwyczaja się do kształtowania następstwa dźwięków na podstawie poczucia rytmu, tylko na podstawie rachunku arytmetycznego. " Stosowanie tego sposobu u uczniów o słabym poczuciu rytmu ( zwłaszcza w pierwszym okresie kształcenia muzycznego) może mieć zgubne następstwa dla całego dalszego rozwoju poczucia rytmu muzycznego." ( B. Tipełow, dz.cyt.).
Należy również zwrócić uwagę ucznia na pauzę. Przy grze a vista realizacja pauzy na fortepianie jest szczególnie trudna, ponieważ dźwięk fortepianu szybko zanika, więc określenie trwania dźwięku i pauzy jest czymś zupełnie innym, niż na przykład w śpiewie czy grze na skrzypcach.
Pomocnym ćwiczeniem ( w dalszym toku nauki) na zwrócenie uwagi ucznia na wartość pauzy i dodatkowo na dotrzymywanie długich wartości nut może być na przykład melodia o następującym zapisie - przykład 5 ( za T. Rosłoń-Esztenyi):
Przy czym akord w dowolnym rejestrze powinien być " wciśnięty" bezdźwięcznie i trzymany palcami do końca trwania melodii. Wówczas uczeń zwraca uwagę na pauzy i dotrzymuje wartość całej nuty ( w ostatnim takcie), ponieważ zaabsorbowany jest tym, że z fortepianu wydobywają się alikwoty, co dzieje się gdy bezdźwięcznie "chwyta" akrod w donym rejestrze zwłaszcza podczas "wykonywania" pauz.
Bardzo pożyteczne ćwiczenia dla kształtowania nawyku czytania a vista mogą polegać na przykład na: - rozdzieleniu figury rytmicznej na dwie niezależne linie, wystukując każdą ręką oddzielnie, w następstwie, lub jednocześnie, przykład 6 ( T. Dawydowna-Brianskaja, dz.cyt., s. 50.)
Później do wystukiwanego zapisu można dodać przytupywanie. Taki zapis jest swego rodzaju partyturą - przykład 7 ( T. Dawydowna-Brianskaja, dz.cyt., s. 50)
Dzięki takiej partyturze początkujący uczeń dostrzega, że obszar muzyczny, który ogarnia wzrokiem stopniowo powiększa się.
Nowe elementy powinny byc wprowadzane i wzbogacane o nowe formuły rytmiczne nawet u uczniów, którzy juz płynnie grają z nut.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz